تشکیل مجلس اول و تدوین قانون اساسی در ایران :

( نگاهی به تاسیس اولین مجلس و ترکیب نمایندگان و شرایط رای دهندگان در ایران )

پس از اعتراض و تحصن های اقشار متفاوت مردم از  سال(  1284ش  / 1905 م )  و  راهپیمایی های مردم در تهران و بست نشستن های آنان در شاه عبدالعظیم  ،  باغ سفارت انگلستان در قلهک تا عزیمت  یک عده از علماء به شهر مقدس قم ،  در راستای اعتراض به حکومت خود کامه قاجار ،  انقلاب مشروطه به اوج خود رسید و بدنبال آن حوادث  مظفرالدین شاه  قاجار فرمان گشایش مجلس ملی موسسان را امضاء کرد. و انقلاب به پایان رسید اما مبارزه برای مشروطیت تازه آغاز شد .

مجلس موسسان برای تدوین قانون انتخابات مجلس ملی آینده باعجله در تهران گشایش یافت . نمایندگان عمدتا تجار ، روحانیون ، و روسای اصناف بازار تهران بودند .  جای تعجب نیست که قانون انتخابات بازتاب زمینه های اجتماعی و منطقه ای آنان بود .

انتخاب شوندگان و شرایط انتخاب

  ترکیب مجلس اول به شش " طبقه " زیر تقسیم شد :

شاهزادگان و قاجارها  ، روحانیون و طلاب ، اعیان و اشراف ، تجار دارای " تجارتخانه معین " مالکان با حداقل 1000 (هزار تومان ) دارایی ، و صنعتگران و پیشه وران از " صنوف شناخته شده " و دارای مغازه ای که اجاره اش دست کم معادل " متوسط اجاره بهای محل " باشد .

نامزد پارلمانی می بایست سواد  خواندن ، نوشتن و توان  تکلم به فارسی  داشته باشد. 

156  نماینده در مجلس بود

تهران 60  نماینده  ، و سایر استان ها روی هم فقط 96 کرسی را داشتند . حتی آذربایجان با جمعیت زیادش فقط 12 کرسی کسب کرد .

انتخابات استان ها در دو مرحله انجام می شد : هر " طبقه " در هر ناحیه می بایست نماینده ای به مرکز استان  می فرستاد ، این نمایندگان به نوبه خود می بایست نمایندگام استانی  را برای مجلس ملی برگزینند .

انتخابات تهران در یک مرحله انجام می شد .  در تهران قاجارها و شاهزادگان چهار نماینده ، مالکان ده نماینده ، روحانیون و طلاب چهار نماینده ، تجار ده نماینده و اصناف سی و دو نماینده به مجلس می فرستاند.

قبل از انتخابات روسای اصناف می بایست 103 صنف "  شناخته شده " در تهران را در سی و دو شغل ذی ربط گرد آورند و به هریک از سی و ودو گروه یک کرسی اختصاص دهند .

از آنجائیکه در آن زمان مهمترین وسایل حمل و نقل شتر بود ، یک طبقه خاص به اسم حمالان و شتربانان را تشکیل می دادند . صاحبان بعضی مشاغل کم درآمد مانند حمالان و شتربانان از انتخاب مستثنی بودند .

مجلس اول پس از برگزاری انتخابات همانطور که انتظار می رفت ، نقش مهم طبقه متوسط سنتی در ترکیب اجتماعی آن  انعکاس یافته بود :

26 درصد نمایندگان روسای اصناف ، 20 درصد روحانیون و 15 درصد تجار بودند .

سیمای سیاسی مجلس در سه گروه  وسیع و مشخص ، سلطنت طلبان ( مستبد ها ) ، میانه روها ( معتدلها )  و لیبرالها ( آزادیخواهان ) به وجود آمد .

معتدلها اکثریت مجلس را تشکیل می دادند .

پس از شروع بکار مجلس قانون اساسی با هدایت روشنفکران و نظامهای پارلمانی غرب تدوین شد و شاه به ترغیب مشاوران معنوی خود و وزرای میانه روتر خویش ، قانون اساسی را در ( 9 دی 1285 ش / 30دسامبر 1906 م ) ، فقط 5 روز قبل از مرگش ، امضاء کرد .  و بر بالای  در ورودی مجلس نوشتند  " عدل مظفری " 

و بدین ترتیب کشور ایران دارای مجلس قانون اساسی شد .