فصل 2 :    نقل و ترجمه علوم یونانی و...               ( خلاصه  از:  خ .  میران زاده )

چرا دوره عباسيان را  دوره طلايي اسلام ناميدند ؟

دولت اسلامي از لحاظ ثروت و سيا ست و هم از حيث ثروت و سيادت و هم از حيث فرهنگ و معرفت به اوج رسيدند .

                        بيشتر علوم اسلامي در اين دوره نشات يافت و علوم دخيله در اين دوره به زبان تازي ترجمه شد

دوره عباسيان را با دوره لوئي چهاردهم  هم رديف دانسته اند كه در زمان عباسيان اروپا در تاریکترين به سر مي برد[1]

پايتخت علويان دمشق و خلفا , لشكريان , كارگزاران , دبيران و ............... رجال عرب بودند و پايتخت عباسيان بغداد و اميران و سرداران سپاه خود را از ميان فارسيان انتخاب مي كردند و چون بغداد  معمور و آباد شد مردمان براي كسب روزي از راه تجارت , صناعت و ... به آن تازي , پارسي ,رومي , ئبطي , تركي , هندي , بربري به هم  رسيدند و مادر شهرهاي اسلامي شد و قاهره , قرطبه , دمشق و قيروان چنين وضعي پيدا كردند . با شيوه هايي كه از پارسيان و هنديان و روميان فرا گرفته بودند  . نخستين فردي كه از خلفاي عباسي به علم و ادب ميل شديد داشت منصور كه دفاتري از اشعار و نوادر را به پسرش مهدي كه در زمان مرگ خود داد و مامون كه به" حكيم آل عباس" معروف بود و همچنين  ابراهيم ابن مهدي نخسين كسي بود كه در كه در ترسل شعر و موسيقي و كتاب ادب ابراهيم  , الطبخ ، الطّب ، الغناء كه از ميان رفته اند و اميران و وزيران پيرو خلفا بودند .

عوامل عمده حركت و نشاط علمي عباسيان چه بوده است ؟

1-       آزادي دين

2-       رواج علوم دخيله يا علوم اوايل :

o         فرهنگ يوناني

o         فرهنگ پارس ( ايراني )

o         فرهنگ سرياني

o         فرهنگ هندي

3-       كتب عمده و مترجمان آنها

1- آزادي دين

الف ) آزادي فكر از قيود جزء در موارد اصطكاك دولت و خلافت كه باعث بدعت هاي ديني شد كه سهل گيرترين مامون بود او خودش شيعه وزيرش سنّي ( يحيي بن اكثم ) و وزير ديگرش معتزلي ( احمدبن ابي داوود ) بود

ب ) همچنين وزراي ايراني كه داراي تمدن قديم و نهضت علمي بودند در اين پيشرفت موثر بودند .

ج ) برامكه كه مال خود را در راه علم فدا مي كردند و ترجمه مي كردند كتب پهلوي و علوم قديم به زبان عربي و ....

2- رواج علوم دخيله يا علوم اويل

رايج ترين علوم اسلامي ، علوم و آداب عرب

o         علوم عربيه اصليّه که  پيش از ظهور اسلام كه مهم ترين شعر و خطابه است .

o         علوم اسلامي : علوم شرعي كه به شريعت اسلام وابسته است مثل فقه و حديث

o         علوم دخيله که از  امت هاي ديگر به زبان مسلمانان انتقال يافت از سرزمين هاي مجاور و ممالك معلوب يعني ايران ، سريان ، يونان و هند

فرهنگ يوناني

ايرانيان در جنگي كه با اسپارتيان كردند در حدود 27 سال طول كشيد رفته رفته فرسوده شدند و سرانجام آتن در حوزه ي اسپارتيان درآمد[2] و همين خواري آنان را به نظر در وجود شگفتيها واداشت كه به نهضت فلسفي رسيد كه پايه گذار آن سقراط بود . به هر حال عصر طلايي پريكلس به آتن برنگشت و آتن از فتوحات نظامي بازماند به تفكر و علت يابي پرداخت سقراط از علوم طبيعي به علوم انساني پرداخت .

سيرون گفته است :  سقراط فلسفه را از آسمان به زمين آورد و بزرگان آتن قبول نكردند و مسئله جام شوكران افلاطون و بعد ارسطو كه مايه و جوهري را كه در اصطلاح تمدن يوناني ناميده مي شود و بعد بقراط طب و نجوم به طريق كهانت  بيمار را شيطان و معالجه را خدايان مي گفت و او طب را مرتب و مبوب كرد . كه پدر پزشكي گويند و از طب بابل و مصر بر يونان  افزود .

اساس معالجه

1-       اعتماد بر طبيعت

2-       حجامت

3-       داغ نهادن

4-       حقنه كردن

فلاسفه    

طالس ، فيثاغورس كه علاوه بر حساب و هندسه فلسفه را از مصريها آموختند . فلاسفه حساب و هندسه را در مدرسه اسكندريه به علاوه طب ، رياضيات ، فلسفه را رشد دادند . رياضيات اقليدس ، آبولونيوس و ارشميدس و جغرافي دان و رياضي دان المجلسي كتاب صوره الارض و استخراج تقويم و رصدخانه .

فرهنگ پارسی ( ايراني  ) 

ايرانيان آريا و از برادران هندوان و يونانند . ايرانيان با هوش و براي جلب تمدن استعداد فطري دارند – ايران در زمان شاپور بن اردشير كساني را به بلاد يونان فرستاد و كتابهاي فلسفي آنها را خواست و آنها را به فارس برگرداند

در زمان خسرو انو شيروان عادل سرچشمه اي تازه براي علم و فلسفه باز شد – ژوستي نيان قيصر روح به تعقيب فلاسفه پرداخت و 7 تا از آنها به ايران آمدند و انو شيروان آنها گرامي داشت . و آنها را به كتاب فلسفي و مردم را به خواندن كتاب دعوت كرد و مامون راه او ادامه داد انوشيروان علوم هند و بيمارستان جندي شاپور براي معالجه و تعليم پزشكان هندي ساخت .

فرهنگ سرياني

فلسفه را از يونان , مدارس جهت تعليم لاهوت , فلسفه باز كردند كه 5 مدرسه در بين النهرين كه مشهورترين اثرها كه سرياني و يوناني درس مي دادند در اوسط قرن 5 منطق آمد و كتابهاي ارسطو افلاطون و فيثا غورس به سرياني برگشت

و علوم عقلي و نقلي درس مي دادند و سرياني در طب آواي زيادي داشتند .

فرهنگ هندي

هنديان آريا واز برادران ايران ويونانند از روزگار باستان رزم نامه ها ساختند و اخبار را از قديم به شعر سرودند پادشاهان ايراني از پزشكان هند و خلفاي عباسي بعد از اطباي حرس و سريان از هند كمك گرفتند زيرا طبابت آنها متفاوت بود .

هندوان به نجوم , مواقع و بروج آشنا بودند در اين علم سه مذهب دارند كه مهم ترين سد هنتا كه آراي خود را حركات كواكب اختراع ارقام , شناخت حساب , فن موسيقي  .

3- كتب عمده و مترجمان

از خلفايي كه به اين كار اهتمام ورزيدند نخست منصور ( نجوم و طب ) ، هارون الرشيد ( المجسطي ) ، مامون ( كتب منقول و معقول به زبان تازي ) از ناقلان و مترجمان علم عباسيان اهل عراق ، شام ، ايران و هند بودند كه با بخشش فراوان و بخشيدن كنيزكان پيشرفت مي كردند كه سرياني های  نسطوري از همه پيشرفته تر بودند كه ترجمه از يوناني به عربي تواناتر و آگاه تر بودند . مثل آل بُختيشوع – آل حنين و ...

مترجمان از فارسي به تازي مثل بزرگترين آل نوبخت كه پسرش درباره نجوم و عبدالله بن مقفع

مترجمان از فارسي به عربي مثل عمربن فرقان

مترجمان ازهندي به عربي مثل منكه ودهن هندی

مترجمان از كلداني به عربي مثل ابن وحشيه نبطی

بعضي علوم از خود مي نوشتند مثل بنوشاکر كه ( هندسه – نجوم – طبيعيات – مكانيك ) كه به آنها بخشش مال " دلال علم و معرفت"  مي گفتند .